Λογοκρισία στο Μίκυ Μάους!

Σε ένα άρθρο με τίτλο το Μίκυ Σϊτυ και η Λιμνούπολη, στο Κόμιξ 72, διαβάζουμε ότι:

Η ιστορία [Imperatore della Calidornia] δημοσιεύτηκε και στο ελληνικό Μίκυ Μάους και «έγραψε ιστορία», καθώς το τεύχος κυκλοφόρησε στις 28 Απριλίου του 1967: μία μόλις εβδομάδα μετά το πραξικόπημα και την έκρυθμη πολιτική κατάσταση των πρώτων ημερών. Όπως και σε κάθε ανάλογη περίσταση, έτσι και τότε η απειλή της λογοκρισίας ανάγκασε τους υπευθύνους να αντικαταστήσουν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, τον τίτλο, ο οποίος ήταν Ο Αυτοκράτορας της Καλιδορνίας, με τον πιο ουδέτερο Ο Ήρωας της Δύσεως, και να αφαιρέσουν το στέμμα που κοσμούσε τον πρωτότυπο τίτλο.

Τα πράγματα, όμως, είναι κάπως πιο πολύπλοκα.

Αν κοιτάξουμε τη διαφήμιση του τεύχους αυτού (44) στο προηγούμενο τεύχος, παρατηρούμε ότι όντως έγινε μία επέμβαση της τελευταίας στιγμής στο εξώφυλλο, όπου το στέμμα αφαιρέθηκε, το κεφάλι τού Μίκυ συμπληρώθηκε, και ο κενός χώρος, που άφησε το σβησμένο στέμμα, συμπληρώθηκε με ευχές για καλό Πάσχα, καθώς το τεύχος κυκλοφόρησε τη μεγάλη Παρασκευή. Το προηγούμενο αυτό τεύχος, όμως, είχε κυκλοφορήσει ανήμερα την ημέρα του πραξικοπήματος, οπότε προφανώς είχε τυπωθεί νωρίτερα, και ο ισχυρισμός, ότι άλλαξε ο τίτλος τής ιστορίας υπό την απειλή τής λογοκρισίας (ή, τουλάχιστον, της λογοκρισίας τής δικτατορίας), δεν ευσταθεί, αφού ο τίτλος στη διαφήμιση ήταν και εκεί ο ήρωας της δύσεως. Εξ άλλου, απ’ όσο θυμάμαι, η Calidornia είχε αποδοθεί ως Τεξανία, κάτι που δεν είχε λόγο να γίνει την τελευταία στιγμή, διά τον φόβον τής λογοκρισίας, οπότε είναι ακόμα πιο απίθανο η αλλαγή του τίτλου τής ιστορίας να έγινε γι’ αυτόν τον λόγο.

Ενδιαφέρον είναι ότι, στη μακέτα τής διαφήμισης, η τιμή τού τεύχους αναγράφεται ως 5 δραχμές, ενώ η τιμή τού περιοδικού παρέμεινε σταθερή στις 3 δραχμές μέχρι το καλοκαίρι τού 1972, οπότε αυξήθηκε στις 4 δραχμές, με παράλληλη αύξηση του αριθμού των σελίδων κατά ένα δεκαεξασέλιδο. Να ματαίωσε, άραγε, το πραξικόπημα κάποια (αντεθνικά!) σχέδια για κατακόρυφη αύξηση της τιμής τού περιοδικού, ή να πρόκειται για λάθος τής γραφίστριας, στην οποία θα αναφερθούμε πιο κάτω;

Ενημέρωση 26/7/2016: Η αυξημένη τιμή στη διαφήμιση τού τεύχους 44 μάλλον οφείλεται σε γραφιστικό σφάλμα, καθώς το «έπιασαν» ήδη από το τεύχος 43, όπου δημοσίευσαν την παραπάνω ανακοίνωση, για να καθησυχάσουν τους αναγνώστες. Φαίνεται ότι ήταν πιο εύκολο να αντικαταστήσουν την προγραμματισμένη σπαζοκεφαλιά (ή όποιο άλλο υλικό) στον πάτο μιας ιστορίας, παρά να διορθώσουν τη διαφήμιση την τελευταία στιγμή. Τώρα, γιατί «ἐτοποθετήθη ὁ ἀριθμὸς 5» αντί για 3, αυτό δεν το ξέρουμε. Να ήταν σφάλμα, ή υπήρχαν όντως σκέψεις για αύξηση της τιμής τού περιοδικού, οι οποίες ματαιώθηκαν, αφού είχε ήδη σχεδιαστεί η διαφήμιση; Ο ανακριβής όρος «τεχνική παράλειψη» (δεν παραλείφθηκε τίποτε) αφήνει αρκετά ερωτηματικά.

Όπως και να έχει το πράγμα, το θέμα τής λογοκρισίας δεν περιορίστηκε στην αλλαγή τού εξωφύλλου και, ενδεχομένως, του τίτλου τής ιστορίας.

Στο βιβλίο της έρως, θέρος, πόλεμος, η Ευγενία Φακίνου αναφέρει κάποιες αναμνήσεις από το πραξικόπημα. Στη σελίδα 403 γράφει:

Είχα έναν επιπλέον λόγο να είμαι ανήσυχη. Εδώ και μερικούς μήνες εργαζόμουν ως γραφίστρια στο περιοδικό Μίκυ Μάους. Στο τεύχος που επρόκειτο να κυκλοφορήσει την επόμενη βδομάδα —από ένα περίεργο παιχνίδι της τύχης— ο τίτλος ήταν «Οι τρεις στρατηγοί» και παρουσίαζε τον Χίουη, τον Λιούη και τον Ντιούη, τα τρία ανιψάκια του Ντόναλντ Ντακ, ντυμένα με στρατιωτική στολή. Δεν χρειαζόταν κάτι παραπάνω για να βρεθούμε όλοι στο γραφείο κατηγορούμενοι για αντεθνική δράση και ειρωνεία προς το καθεστώς. Σκεφτόμουν ότι ευτυχώς που για λόγους πρακτικούς είχαμε πάντα κι ένα τεύχος εφεδρικό. Πραγματικά τη Δευτέρα αποσύραμε και καταστρέψαμε το επικίνδυνο τεύχος με τα παπάκια-στρατηγούς και δώσαμε προς κυκλοφορία το εφεδρικό. Από τότε όλα τα τεύχη του Μίκυ Μάους περνούσαν από λογοκρισία, όπως κάθε έντυπο.

Εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα παραπάνω. Ακόμα και τα παιδικά περιοδικά δεν γλύτωναν από το ψαλίδι τής λογοκρισίας!

Από την περιγραφή τής ιστορίας, φαντάζομαι ότι πρόκειται για την ιστορία στρατηγοί δέκα αστέρων τού Carl Barks. Η ιστορία πρωτοδημοσιεύτηκε στην Ελλάδα μόλις το 2005, οπότε, αν όντως κόπηκε το 1967, άργησαν πολύ να ξεθαρρέψουν και να τη δημοσιεύσουν!

Με τη λογοκρισία τής δικτατορίας δεν βρίσκεις άκρη, οπότε, παρά το ότι η ιστορία είχε προσκοπικό και όχι στρατιωτικό θέμα, μπορεί όντως να τους ενόχλησε το ότι τα παιδιά θέλανε να πάρουν το αξίωμα του στρατηγού. Ίσως, όμως και να ενόχλησε το ότι η στολή, που φορούσαν, έμοιαζε περισσότερο με στολή τσίρκου, παρά με στρατιωτική.

Δεν έχω κάποιο λόγο να αμφισβητήσω τις αναμνήσεις τής κυρίας Φακίνου, αφού σίγουρα η ιστορία θα είχε περάσει από τα χέρια της, για να ετοιμαστεί για δημοσίευση. Όμως, πιστεύω ότι ο τίτλος, που θυμάται, δεν αναφέρεται σ’ αυτήν την ιστορία.

Προέλευση εικόνας: I.N.D.U.C.K.S.

Εκείνον τον καιρό, το περιοδικό δημοσίευε σε συνέχειες την ιστορία οι τέσσερις στρατηγοί. Πρόκειται για την ιστορία Four Generals από το βιβλίο Shen of the Sea τού Arthur Bowie Chrisman.

Η ιστορία μιλάει για έναν Κινέζο πρίγκιπα, που βγήκε για περιοδεία. Άβγαλτος όπως ήταν, όπου πήγαινε, έμπλεκε. Κάθε φορά κάποιος βρισκόταν να τον ξεμπλέξει, και ο πρίγκιπας του έταζε ότι, όταν γίνει βασιλιάς, θα τον έκανε στρατηγό. Πράγματι, όταν έγινε βασιλιάς, έκανε τους τέσσερις ανθρώπους, που τον είχαν βοηθήσει, στρατηγούς. Όταν το βασίλειο δέχθηκε επίθεση από τέσσερις στρατούς, ο κάθε στρατηγός εφάρμοσε και από ένα τέχνασμα, βασισμένο στο επάγγελμά του, τρέποντας τον εχθρό σε φυγή, χωρίς να γίνει μάχη.

Απ’ ό,τι φαίνεται, κάθε ένα από τα τέσσερα πρώτα μέρη της ιστορίας περιέγραφε ένα από τα μπλεξίματα του πρίγκιπα, με τα τεχνάσματα των τεσσάρων στρατηγών να προορίζονται για δημοσίευση στο πέμπτο ή και σε περισσότερα μέρη. Όμως, το πέμπτο μέρος, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 45 στις 5 Μαΐου, δείχνει να τελειώνει η ιστορία εσπευσμένα σε δύο μόλις σελίδες, χωρίς περίληψη προηγουμένων, με το τέλος τής τελευταίας «μάχης» και κάποια εθνικά σχόλια για την πατρίδα, που πάντα έχει μία κατάλληλη προσφορά για ικανούς άνδρες. Αυτά, βέβαια, είναι εικασίες, καθώς δεν γνωρίζω τι δημοσιεύτηκε στο τέταρτο μέρος. Όμως, το ότι υπήρξε λογοκριτικός δάκτυλος είναι προφανές, από το ότι άλλαξε ο τίτλος τής ιστορίας και από οι τέσσερις στρατηγοί έγινε οι τέσσερις φίλοι! Φαίνεται ότι οι λογοκριτές είδαν τον τίτλο στο τεύχος 44 και θεώρησαν ότι οι τέσσερις στρατηγοί ήταν αναφορά στους… τρεις συνταγματάρχες!

Ενημέρωση 28/1/2016: Ο Αντρέας διάβασε τα προηγούμενα μέρη και επιβεβαιώνει το εσπευσμένο τέλος τής ιστορίας:

Λοιπόν, φίλοι μου, έκατσα και διάβασα τα προηγούμενα τέσσερα μέρη τής ιστορίας οι τέσσερις στρατηγοί (που έγιναν τέσσερις φίλοι 🙂 🙂 )

Και στο τέταρτο μέρος η ιστορία προχωρεί κανονικά, και δεν υπάρχει καμία επέμβαση . Από ότι υπολογίζω, αν συνέχιζαν κανονικά την ιστορία, θα είχε έξι μέρη. Όπως είπα, στο τέταρτο υπάρχει κανονική περιγραφή των κατορθωμάτων του δεύτερου στρατηγού .
Όλη η λογοκρισία και το πετσοκόψιμο έγινε στο πέμπτο τεύχος.

Δεν δυσκολεύομαι καθόλου να φανταστώ την αντίδραση των λογοκριτών, μόλις αντίκρισαν τον τίτλο αυτής της ιστορίας!

✂️ ✂️ ✂️ ✂️ ✂️ ✂️

Ευχαριστούμε τη Μαρίνα, που εντόπισε την αναφορά στο βιβλίο τής Ευγενίας Φακίνου, καθώς και τον Αντρέα, που επιβεβαίωσε την αλλαγή τού τίτλου στο τεύχος 45 και μας έστειλε τη σχετική φωτογραφία.

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.